Onderstaand artikel is geschreven door Peter Koop en verscheen op 11-06-19 in het Algemeen Dagblad.
De bekende Utrechtse advocaat Willem Jan Ausma wil dat verdachten meer rekening houden met de gevoelens van nabestaanden. Hij is het zat dat ‘zware jongens’ zich beroepen op hun zwijgrecht. Om verdachten wat meer empathie bij te brengen, laat Ausma zich bijscholen tot coach.
Willem Jan Ausma (51) is er klaar mee. Nee, zijn toga hangt de bekende Utrechtse advocaat niet aan de wilgen. Daarvoor vindt hij zijn vak, ook na 25 jaar, nog steeds te leuk. Wel is er het besef dat het anders moet. ,,Wij advocaten zijn vaak veel te veel gericht op vrijspraak voor onze cliënt. Er zijn nog te veel collega’s die verdachten laten zwijgen of een onzinverhaal laten ophangen. Zonder daarbij oog te hebben voor de belangen van slachtoffers of nabestaanden. Dat steekt. Er moet een andere benadering van het strafrecht komen.”
Ausma wil daarin de weg wijzen. In de loop van de jaren is hij tot het besef gekomen dat een advocaat meer is dan een raadsman. ,,Hij zou eigenlijk ook een coach moeten zijn. Een begeleider van zijn cliënt.” En dat is precies wat Ausma gaat doen. Sinds enige tijd volgt hij een opleiding tot coach. ,,Nu ik langzaam wat ouder word, wil ik wat meer zin geven aan het leven. Als coach kun je anderen helpen.”
Volgens Ausma hebben zowel verdachten als slachtoffers baat bij een andere aanpak. ,,Als een verdachte z’n mond opentrekt en een verklaring voor z’n handelen geeft, krijgen nabestaanden tenminste antwoord op vragen. Zeker als een verdachte openlijk spijt betuigt. En het stemt rechters ook milder. De kans op een lagere straf is veel groter.”
Bent u niet bang dat dit een trucje wordt? Verdachten die voor de bühne spijt betuigen en zodra de straf laag uitvalt, lachend de rechtszaal uitlopen.
,,Dat is inderdaad een gevaar. Spijt moet natuurlijk wel oprecht zijn. Het is mede aan een advocaat om daarin door te dringen tot zijn cliënt. Het gaat echter niet alleen om spijt betuigen. Het begint met het geven van een verklaring. Wat is er precies gebeurd? Waarom heb je het gedaan? Het zijn vragen die voor nabestaanden heel belangrijk zijn.”
Als advocaat ben je er toch vooral voor de belangen van een cliënt?
,,Dat is een ouderwetse opvatting die helaas nog voor te veel collega’s geldt. Een verdachte vrij krijgen wordt door hen nog steeds gezien als het hoogste goed. Maar met het ouder worden heb ik inmiddels ook de keerzijde gezien. De verwoesting bij nabestaanden als verdachten een onzinverhaal ophangen. Of cliënten die zich beroepen op hun zwijgrecht. Een houding die voor verdachten zelf overigens meestal ook niet goed uitpakt.’’
Met zwijgen kun je in elk geval niets verkeerds zeggen.
,,Als er overweldigend bewijs tegen je ligt en je doet je mond niet open, dan kan dat strafverzwarend werken. Zo redeneren niet alleen de meeste rechters, het is ook bepaald door de Hoge Raad. Dus je doet er als verdachte altijd goed aan om toch openheid van zaken te geven.”
Werken sommige verdachten zich niet juist méér in de nesten als ze hun mond open trekken?
,,Je moet als advocaat een proces natuurlijk heel goed voorbereiden. En als je denkt dat het lastig wordt, stel dan samen met je cliënt een schriftelijke verklaring op. Laat de verdachte in de rechtszaal elke keer verwijzen naar die verklaring. Zo hou je controle en doe je tevens recht aan de belangen van slachtoffers.”
U bent advocaat van Zamir M., de moordenaar van Laura Korsman. Is hij juist niet hét voorbeeld van een verdachte die met een onzinverhaal veel leed veroorzaakt bij nabestaanden?
,,Het punt bij hem is dat hij telkens met een andere verklaring komt. Dat is een onderdeel van zijn stoornis en de vraag is in hoeverre hem dat is toe te rekenen. Dat maakt het voor mij anders dan in het geval hij volledig toerekeningsvatbaar zou zijn.”
Maar dat is, zeker bij levensdelicten, toch vaker het geval: verdachten die ze niet op een rijtje hebben?
,,Dat maakt het ook lastig. Er zullen altijd gevallen zijn waarbij je er weinig grip op hebt. Maar ik ben van mening dat je verdachten te allen tijde moet proberen inzicht te geven. Ook als ze verminderd toerekeningsvatbaar zijn.”
Welke verdachten zouden een goede coach kunnen gebruiken?
,,In het recente verleden denk ik dan aan de Utrechtse serieverkrachter. Hij werd jaren na zijn vergrijpen gearresteerd, op basis van een dna-match. Er lag een karrenvracht aan bewijs, maar toch bleef hij zwijgen. Je moet je als advocaat afvragen waarom je cliënt zoiets doet. Heeft hij last van schaamte? Dat komt vaker voor bij verdachten. Maar je kop in het zand steken, werkt averechts. De realiteit onder ogen zien, is gewoon het beste.”
Wat zou u hem hebben geadviseerd?
,,De schuld van de serieverkrachter was onweerlegbaar. De enige manier om de rechtbank voor je te winnen is om op zo’n moment een verklaring af te leggen. Zeg dat je heel veel spijt hebt, maar dat je die zwarte periode ver achter je hebt gelaten. Zwijgen zonder verklaring en zonder inzicht te geven, is onverteerbaar voor nabestaanden.”
Zijn er zaken die u met terugwerkende kracht anders had aangepakt?
,,Neem de moord op de Utrechtse Nadia van de Ven in 2002. Ik was destijds advocaat van verdachte Pascal F. die tijdens zijn proces aldoor heeft gezwegen. Zo was mij dat destijds geleerd. Maar dat zwijgen heeft bij de nabestaanden veel extra leed veroorzaakt. En het heeft zijn eigen zaak ook geen goed gedaan. Hij kreeg 20 jaar cel met tbs. Als hij een verklaring had afgelegd, was hij beter af geweest.”
Heeft u daar achteraf spijt van?
,,Vroeger kon ik me meer afsluiten voor invloeden van buiten. Het belang van mijn cliënt ging boven alles. Tegenwoordig kan ik dat niet meer. Misschien komt dat door de leeftijd. Dat je nabestaanden extra pijn doet, vind ik onverteerbaar. Ik heb geen zin om in de rechtbank spelletjes te spelen, wetend dat het nergens toe leidt.”
Heeft u wel eens wroeging gehad, dat u iemand heeft vrij gekregen van wie u wist dat hij het heeft gedaan?
,,Zeker weten doe ik nooit iets. Wel heb ik sterke vermoedens. Als raadsman sta ik verdachten slechts bij. Het is uiteindelijk aan hen om de houding tijdens het proces te bepalen. Het is bij levensdelicten overigens nooit voorgekomen dat ik iemand heb vrij gekregen van wie ik vermoedde dat hij de dader was.”
Wat adviseert u jonge advocaten die aan het begin van hun carrière staan?
,,Ga te rade bij oudere collega’s. Als coach wil ik ook hen graag helpen zich beter voor te bereiden. In ons vak is er veel uitval door stress en werkdruk. Dat kan anders. Als advocaat worstel je soms met zaken. Je bereidt ellenlange betogen voor en trekt alles uit de kast voor een zo laag mogelijke straf. Terwijl het resultaat juist dan vaak tegenvalt.
Ik wil jonge advocaten graag begeleiden en ze behoeden voor dezelfde valkuilen waar ik ooit in ben gevallen. Ik ben ervan overtuigd dat het strafrecht dan voor alle betrokkenen bevredigender is.”
